Zakład Filologii Romańskiej założony w 1977 r., w 1983 r. stał się Katedrą, a kiedy w 1991 r. spełnił wszystkie wymogi, by uzyskać status instytutu – został przekształcony w Instytut Neofilologii. W jego strukturze znalazły się nowo-utworzone Nauczycielskie Kolegium Języka Francuskiego oraz Nauczycielskie Kolegium Języka Angielskiego.
Nauczycielskie Kolegium Języka Angielskiego powstało z inicjatywy ówczesnego pro-rektora UP ds Nauki, prof. dra hab. Feliksa Kiryka. Organizację Kolegium powierzono grupie doświadczonych anglistów z dr Mariuszem Misztalem na czele. Kolejne kadencje kierownictwa dra M. Misztala to dla Kolegium okres nie tylko nieustannego doskonalenia pracy dydaktycznej, ale również stałego rozwoju kadry naukowej i rosnącego dorobku publikacyjnego.
W roku 2002 w Kolegium pracowało obok 4 doktorów i 14 magistrów, już trzech samodzielnych pracowników: prof. dr hab. Piotr Ruszkiewicz (językoznawca, specjalizujący się w fonologii i morfologii), który przybył do UP z Uniwersytetu Gdańskiego, dr hab. prof. UP Adam Pasicki (językoznawca, specjalizujący się w historii języka angielskiego), który przybył do UP z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz dr hab. prof. UP Mariusz Misztal (anglista i historyk, specjalizujący się w kulturze i historii Wielkiej Brytanii). Szybko rosnąca kadra (w roku 2005 – 3 pracowników samodzielnych, 17 doktorów, w tym dwóch obcokrajowców, i 6 magistrów) oraz rozwój badań naukowych, pozwolił – po reorganizacji w 2003 roku Instytutu Neofilologii – na utworzenie nowej specjalizacji na kierunku filologia: filologii angielskiej.
Doskonalenie kształcenia studentów było zawsze, obok badań naukowych, głównym zadaniem filologii angielskiej. Jeszcze zanim możliwe było oferowanie w Instytucie stopnia magistra filologii o specjalności filologia angielska, nasi absolwenci z tytułem licencjata mogli kontynuować naukę w Instytucie Historii UP na specjalności: studia europejskie, która powstała w wyniku dwóch programów Unii Europejskiej (1994-1997: TEMPUS JEP 07309 i 1996-1999: TEMPUS JEP 22089, DUET), do których zaproszono grupę pracowników Instytutu Neofilologii, pod kierunkiem dr hab. prof. UP Mariusza Misztala.
Pracownicy Instytutu głęboko wierzą, że dla każdego filologa najlepszą praktyką są kilkumiesięczne przynajmniej studia na uniwersytecie zagranicznym, dlatego naszym priorytetem jest zapewnienie takiej możliwości jak największej liczbie studentów. Już w ramach programu TEMPUS prawie 30 studentów-anglistów studiowało na uniwersytecie w Nottingham. Programy TEMPUS ułatwiły nam nawiązanie szerokich kontaktów zagranicznych, dlatego obecnie praktycznie każdy chętny student ma możliwość studiowania zagranicą, nie tylko w ramach programu ERASMUS, ale również dzięki stypendiom oferowanym specjalnie dla naszych studentów (np. granty rządu Badenii-Wirtembergii na studia we Fryburgu Bryzgowijskim). Kontakt z naukowcami z innych krajów zapewniają – nie tylko studentom, ale i pracownikom Instytutu – także częste wizyty naukowców zapraszanych w ramach umów bilateralnych i pod auspicjami programów SOCRATES.
O rozwoju badań naukowych w Instytucie na specjalności: filologia angielska świadczą liczne publikacje, krajowe i zagraniczne, a o umiejętności stosowania w praktyce wyników badań nad nauczaniem języka angielskiego – często wznawiane podręczniki i materiały dydaktyczne, opracowane przez naszych pracowników (np Mariusz Misztal, Mieczysław Lechowski, Piotr Okas) dla tak uznanych wydawnictw jak Longman, czy Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
O uznaniu jakim cieszy się poziom kształcenia w Instytucie świadczyć mogą granty ministerialne na prowadzenie tu podyplomowych studiów doskonalących dla czynnych nauczycieli języków obcych (2002-2004) oraz otrzymany w 2004 roku – przyznany nam jako jedynej filologii w Polsce – trzyletni grant na prowadzenie studiów dwuprzedmiotowych, kolejny grant tego typu otrzymaliśmy w roku 2005.
Od trzech lat krakowskie Kuratorium Oświaty zleca dr hab. prof. UP Mariuszowi Misztalowi przewodniczenie Komisji Małopolskiego Konkursu Języka Angielskiego dla Gimnazjalistów, organizowanego przez zespół złożony z wykładowców Instytutu. W konkursie bierze corocznie udział ponad 7 tysięcy gimnazjalistów z ponad 300 szkół.
Nasza anglistyka cieszy się popularnością wśród studentów: uzyskała pierwsze miejsce w Polsce wśród wszystkich filologii angielskich pod względem kandydatów na studia stacjonarne I stopnia w rok akademickim 2004/2005 (19,5 kandydatów na 1 miejsce; źródło MENiS). W roku akademickim 2005/2006 liczba ta wzrosła do 21,3 kandydata na jedno miejsce. W roku akademickim 2010/2011 otworzono studia stacjonarne I stopnia nienauczycielskie przekładoznawcze, które cieszą się dużą popularnością.
Obecnie kadra specjalizacji: filologia angielska składa się z: 1 profesora zwyczajnego, 2 profesorów nadzwyczajnych, 24 doktorów i 8 magistrów w tym 4 wykładowców i 4 lektorów.
Filologia angielska kładzie szczególny nacisk na rozwój takich specjalności jak: przekładoznawstwo, kulturoznawstwo, literaturoznawstwo i językoznawstwo.
Uznane wydawnictwa, zagraniczne i krajowe, opublikowały kilka ważnych książek opracowanych przez naszych pracowników, np. w Brukseli nakładem P.I.E.–Peter Lang ukazały się w serii Euroclio American Debates on Central European Union, 1942-1944 (J. Łaptos i M. Misztal); w Munster LIT Verlag – Guidebook Gazes: Poland in American and German Travel Guides (J. Dybiec); Ossolineum wydało Historię małych krajów Europy (red. J. Łaptos), której pokaźną część stanowi Historia Malty (M. Misztal); w krakowskim Universitas ukazało się Learning Translation – Learning the Impossible? (M. Piotrowska).
Wszystkie te osiągnięcia pozwalają z optymizmem patrzeć na przyszłość specjalizacji: filologia angielska w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego.